Türkiye'nin kopruleri

--------------------------------------------------------------------------------

Türkiye’nin ilk boğaz koprusu; Cunda Adası’nı Ayvalık’a bağlayan köPage Rankingüdür. Nevşehir’de Kızılırmak Nehri üzerinde yayalar için yapılan asma köPage Rankingü ise ilk paralı köPage Rankingü olma özelliğini taşıyor. I. Boğaziçi KöPage Rankingüsü, hem iki kıtayı birleştiren, hem de İstanbul Boğazı’nın ilk köPage Rankingüsü olarak "ilk"ler sıralamasına adını yazdırır.

Geçmişi günümüze bağlayan yapıların başında, yıllara meydan okuyan kopruler geliyor. Görünüşleri, bıraktığı etkiler, üstlerinden geçerken hissettirdikleri, çevresinde barındırdıkları ve konumlarıyla birbirinden farklı özellikler içeren köPage Rankingüler, yüzyıllardır insanları birbirlerine kavuşturuyor.

İpek Yolu, Kral Yolu, Baharat Yolu gibi güzergahlarda strajik önem taşıyan kopruler kimi zaman kesme taşla kimi zaman ahşap malzemeyle inşa edilmiş. Nehirler, kanyonlar, haliçler, kıtalar aşılmış karşı yakaya varılmış. Mühendislik, mimarlık harikası köPage Rankingüleri konu aldığımız bu yazımızda olimpiyat adayı İstanbul’un boğazını, inci kolye gibi süsleyen, "Avrupa ve Asya kıtalarına hoşgeldiniz" tabelalarıyla karşılayan I. Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet köPage Rankingülerinden ve asırlık tarihiyle anılarla dolu Galata KöPage Rankingüsü’nden söz etmemek olmaz ama biz önce ilklere bir bakıp, antik taş köPage Rankingülerinden geçip, Türkiye turu yapacağız.

KöPage Rankingülerde ilkler
Türkiye’nin ilk boğaz köPage Rankingüsü; Cunda (Alibey) Adası’nı Ayvalık’a bağlayan köPage Rankingüdür. Günümüzde bu köPage Rankingüyü kullananlar, Türkiye’nin ilk boğaz köPage Rankingüsünü anlatan uyarı tabelasını görebilirler. Nevşehir, Avanos’da Kızılırmak Nehri üzerinde yayalar için yapılan asma köPage Rankingü ise ülkemizin ilk paralı köPage Rankingüsü olma özelliğini taşıyor. Türkiye’nin demirden inşa edilen ilk karayolu köPage Rankingüsü; Antalya Side’de Manavgat Çayı üzerinde yer alıyor. KöPage Rankingü, bu özelliğinden dolayı ortaokul coğrafya kitaplarında da kendine yer buluyor. 20 Şubat 1970 tarihinde temeli atılan I. Boğaziçi KöPage Rankingüsü, hem Asya ve Avrupa kıtalarını birleştiren hem de İstanbul Boğazı’nın ilk köPage Rankingüsü olarak "ilk"ler sıralamasına adını yazdırıyor. I. Boğaziçi KöPage Rankingüsü’nün temeli atıldığında PTT idaresi günün anısına bir de köPage Rankingü pulu çıkarmıştı.

Misis KöPage Rankingüsü
Anadolu’nun ilk Roma KöPage Rankingüsü olarak bilinen Misis KöPage Rankingüsü, Ceyhan Nehri üzerinde yer alıyor. Selçuklular, Bizanslılar ve Haçlılar arasındaki savaşlara sahne olan efsanevi kent Misis’in adını taşıyan köPage Rankingü, Ramazanoğlu Beyliği ve Osmanlı dönemlerinde şiddetli depremlerle tahrip olmuş ama buna rağmen ayakta kalabilmiş eserlerden biridir. Günümüzde insanları üzerinde taşımaya devam eden köPage Rankingü, 1998 yılında yeniden restore edildi.

TaşköPage Rankingü
Adana’da yıllara meydan okuyan bir başka Roma dönemi şaheseri ise Seyhan Nehri üzerinde bulunan TaşköPage Rankingü’dür. TaşköPage Rankingü’nün, M.S. 4’üncü yüzyılda Mimar Auxentus tarafından yaptırıldığı belirtiliyor. Orijinali 21 gözlü olan köPage Rankingü, Seyhan’ın ıslahı sırasında 7 gözünün toprak altında kalmasıyla 14 gözlü olarak hizmet veriyor. Osmanlı döneminde birkaç kez onarılan TaşköPage Rankingü, günümüzde yoğun trafiğe sahne oluyor.

Çobandede KöPage Rankingüsü
Erzurum’un sınırları içerisinde yer alan Çobandede KöPage Rankingüsü, İlhanlılar’ın veziri Emir Çoban Salduz tarafından yaptırılır. Aras Nehri üzerine, 7 adet kemer gözlü olarak inşa edilen köPage Rankingüden, günümüze 6 gözü ulaşabilmiştir. Dönemin önemli yapılarından biri olan tarihi köPage Rankingü, günümüzde koruma altına alındığından kullanılmıyor.

Cılandıras KöPage Rankingüsü
Uşak’ın Karahallı ilçesindeki Cılandıras KöPage Rankingüsü, Banaz Çayı üzerinde yer alıyor. Lidyalılar’ın yaptırdığı antik köPage Rankingü Kral Yolu güzergahı üzerinde bulunuyor. Kemer uzunluğu; 24 metre, derinliği; 17 metre, eni; 1.75 metre olan tarihi köPage Rankingünün kemer taşları kalemle işlenmiştir. Zarif görünüşü ve yanıbaşındaki şelalesiyle ilgi çeken köPage Rankingünün çevresi günümüzde mesire yeri olarak kullanılıyor.

Zağnos Paşa KöPage Rankingüsü
Bol akarsuların ve vadilerin bulunduğu Trabzon’da, fetih sonrası birçok köPage Rankingü yapıldıysa da bunlardan çok azı günümüze ulaşabildi. Ortahisar ile Atapark arasında ulaşımı sağlayan Zağnos Paşa KöPage Rankingüsü, bunlar arasında en iyi durumda ve en ünlüsü olarak dikkat çekiyor. Trabzon Pontus İmparatorluğu döneminde aynı yerde açılıp kapanan ahşap bir köPage Rankingünün varlığından söz eden tarihçiler, savaş sırasında açılan köPage Rankingü sayesinde, kaleyle dış mahallelerin bağlantısının kesilmesinin sağlandığını belirtiyorlar. Fetih sonrasında Zağnos Paşa’nın, 1467 yılında tek gözlü olarak yaptırdığı köPage Rankingü, 20 - 25 metre yükseklikte ve 50 - 60 metre uzunluğa sahip.

BeşköPage Rankingü (Jüstinyen KöPage Rankingüsü)
Bizans İmparatoru Jüstinyen’in Sakarya Nehri üzerine 553’te yapımına başlattığı köPage Rankingü, 561’de tamamlanır. KöPage Rankingü, beş kez yıkılıp, yeniden yapıldığı için "BeşköPage Rankingü" diye anılmaktadır. Yıkılan köPage Rankingülerin ayaklarının izlerine günümüzde de rastlanabiliyor. 8 kemer üzerinde 429 metre uzunluğa sahip bugünkü köPage Rankingünün birinci gözü demiryoluna hizmet veriyor.

Geyve KöPage Rankingüsü
Sakarya Irmağı üzerindeki bu köPage Rankingü ise Jüstinyen’in karısı tarafından 562 yılında yaptırılır. Zamanla kullanılamaz duruma gelen köPage Rankingünün üzerine, 1495 yılında II. Beyazıd tarafından bugün kullanılmakta olan köPage Rankingü inşa edilir.

Saray KöPage Rankingüsü
Tunca Nehri üzerinde yer alan Saray KöPage Rankingüsü’nü, 1560’ta Kanuni Sultan Süleyman’ın yaptırdığı Terazi ve Adalet Kasrı’yla birlikte Mimar Sinan tarafından yapıldığı tahmin ediliyor. Yontma taştan yapılan 60 metre uzunluğundaki köPage Rankingü, dört gözlüdür.

Beyazıd KöPage Rankingüsü
Beyazıd Külliyesi yakınında Tunca Nehri üzerindeki köPage Rankingüyü, 1488’de II. Beyazıd’ın Mimar Hayreddin’e yaptırdığı sanılıyor. Kesme taştan inşa edilen köPage Rankingü, 78 metre uzunluğunda ve 5 sivri kemerden oluşuyor.

Yalnızgöz KöPage Rankingüsü
Beyazıd KöPage Rankingüsü’ne ek olarak Tunca Nehri’ne yapılan Yalnızgöz KöPage Rankingüsü kenti, İmaret Mahallesi’ne bağlıyor. Mimar Sinan’ın eseri olan köPage Rankingü, 1570’de II. Selim zamanında yaptırıldı.

Fatih KöPage Rankingüsü
Sarayiçi’nde Demirkapı ile Adalet Kasrı arasında Tunca Nehri’nin üzerinde yer alan bu köPage Rankingünün, 1452’de Fatih Sultan Mehmet döneminde yapıldığı sanılıyor. Tunca’nın üzerindeki diğer iki köPage Rankingüye oranla daha büyük olan Fatih KöPage Rankingüsü, üç gözlü ve 34 metre uzunluğundadır.

Ekmekçizade Ahmet Paşa KöPage Rankingüsü
1608 -1615 yılları arasında Ekmekçizade Ahmet Paşa tarafından Tunca Nehri’ne, Mimar Sedefkar Mehmet Ağa tarafından yapılan köPage Rankingü, 11 ayak ve 10 kemerden oluşuyor.

Uzun KöPage Rankingü
II. Murat’ın, Ergene Nehri üzerine 1426 - 1443 yılları arasında Mimar Müslihiddin’e yaptırdığı Uzun KöPage Rankingü; 1.392 metre uzunluğunda, yer yer 6.80 - 6.90 metre genişliğinde ve 174 gözlü inşa edilmiştir.

Meriç KöPage Rankingüsü
1842’de Abdülmecit zamanında yapımına başlanan ve 1847’de bitirilen köPage Rankingü, Edirne - Karaağaç yolunda, Meriç Nehri üzerinde yer alıyor. Meriç KöPage Rankingüsü; 263 metre uzunluk, 7 metre genişlikte, 13 ayak üzerinde 12 sivri kemerli olup yanlara doğru eğimli özellikler taşıyor. Mermer yazıtlı köşkü olan köPage Rankingünün kubbesinde daha önceleri güneş motifi olduğu biliniyor.

Gazi Mihal KöPage Rankingüsü
Edirne’den Bulgaristan’a giden yolda, Tunca Nehri üzerine Bizans döneminde, Mikhael Palaiologos tarafından yaptırılan köPage Rankingü, 1402’de Osmanlı döneminde Gazi Mihal Bey tarafından onarılır. KöPage Rankingünün kitabe köşkü, 1640’da Kemankeş Kara Mustafa Paşa tarafından ilave edilir. Gazi Mihal KöPage Rankingüsü, gövdesine sızan suların atılması amacıyla ilginç bir drenaj düzene sahiptir.

Saraçhane KöPage Rankingüsü
Sarayiçi, Tunca Nehri üzerinde 1451’de II. Murat döneminin devlet adamlarından Şahabettin Paşa tarafından yaptırılan köPage Rankingü, 120 metre uzunluğunda ve 5 metre genişliğindedir. 11 ayaklı ve 12 kemerli olarak taştan yapılan köPage Rankingünün iki yan kemeri toprak altında kalmıştır. Orta kemeri, 1702’de yıkılan köPage Rankingü, Sultan II. Mustafa tarafından onartılarak, 50 metre uzatıldı.
. . . .

Türkiye’deki köPage Rankingülere bir bir bakıldığı zaman hepsinin de ayrı ayrı özellikler taşıdığı göze çarpıyor. Öyküleri, estetik yapıları ve çevreleriyle öne çıkan köPage Rankingülerin, en ünlülerine ve en çok kullanılanlara göz atacak olursak, şüphesiz ilk sırayı Akdeniz’de özellikle de raftingcilerin gözdesi olan KöPage Rankingüçay Kanyonu’ndaki KöPage Rankingüçay KöPage Rankingüsü alır. Raftingcilerin ilk durakları olarak mola verdikleri bir başka antik köPage Rankingü ise "Büğrüm KöPage Rankingü"dür. Geçen yıl onarılan Belkıs KöPage Rankingüsü de Aspendos ve su kemerlerini gezen turistlerden yoğun ilgi görüyor.

KöPage Rankingüler için genellikle "Gerdanlık, kolye gibi" benzetmesi yapılır. İşte böyle bir köPage Rankingü, Kızılırmak Nehri üzeri Kırıkkale yakınlarında KöPage Rankingüköy’deki Kapulukaya Baraj Gölü’nde bulunuyor. Mimarisiyle ilk görüşte insanı cezbedip, heyecanlandıran köPage Rankingü, çevresindeki ilginç kaya yapısıyla olağanüstü bir güzellik sergiliyor. Yıllara meydan okuyan köPage Rankingü, kesmetaşla birbirine geçmeli olarak kilitli bir sistemle inşa edilmiştir.

Rize’nin İkizdere, Fırtına Deresi, Çamlıhemşin’deki tablo görünümlü köPage Rankingüleri, Trabzon’un Sumela yolu üzerindeki Kiremitli KöPage Rankingüsü, Artvin’deki Nigavur, Berta köPage Rankingüleri ziyaretçilerine seyrine doyulmaz güzellikler sunuyor. Hem Çanakkale - Balıkesir hem de Yeşilyurt - Altınoluk arasına sınır olan Mıhlıçay üzerindeki "Mıhlıçayı KöPage Rankingüsü", sahil yolunun olmadığı devirlerde kervanlara yol olurken, günümüzde ise treeking parkuru olarak hizmet veriyor. Edremit Körfezi’nin incisi Altınoluk’taki Manastır Çayı’nın üzerindeki "Manastır KöPage Rankingüsü" gözlerden uzak, doğayla bütünleşirken, İstanbul’da bir Mimar Sinan eseri olan 638 metre uzunluğa sahip
B. Çekmece KöPage Rankingüsü tüm görkemini koruyor.

Bergama; "Kozak Yaylası KöPage Rankingüsü", Nevşehir; "Ortahisar KöPage Rankingüsü", Melendiz Çayı üzerinde "Ihlara Köyü KöPage Rankingüsü", Amasra’yı adaya bağlayan Roma dönemine ait "Kemerdere KöPage Rankingüsü", Diyarbakır; "Malabadi KöPage Rankingüsü", Kırşehir; "Çenegir KöPage Rankingüsü" ortamın gizemli büyüsünü hala koruyorlar. KöPage Rankingüler arasında unutulmaması gereken bir başkası da Aydın’daki Çine Vadisi’nde yer alan Çine Çayı üzerindeki "İnce KöPage Rankingü"dür. Adıyaman’ın Kahta ilçesinde yer alan sütunlarıyla ünlü "Cendere KöPage Rankingüsü", Nemrut Dağı’na gün doğumu veya gün batımını seyretmeye giden turistlerle doluyor. Her zaman olduğu gibi bu yıl da antik köPage Rankingülerin altından sular, üzerlerinden turistler geçmeye devam edecek.
_________________